„Zrobię co zechcę” - osobowość antyspołeczna

Kiedy myślimy o osobie „antyspołecznej” często przywołujemy obraz przestępcy, którego zbrodnie mrożą krew w żyłach. Jednak są to przypadki skrajne. Nie wszystkie osoby z antyspołeczną osobowością to przestępcy. Są także jednostki, których postępowanie mieści się w granicach normy. Często odnajdują się w świecie nastawionym na rywalizację, gdzie naginanie reguł i myślenie o sobie jest odbierane jako warunek osiągnięcia sukcesu. Pomiędzy tymi dwoma skrajnymi światami – brutalnych zbrodni i sukcesów w sferze biznesu mieści się jeszcze wiele innych ludzi z osobowością antyspołeczną.

Zachowania charakterystyczne dla osobowości antyspołecznej

• problemy z kontrolowaniem własnych emocji;
• płytkość emocji i chłód emocjonalny -  nieodczuwanie poczucia winy, wyrzutów sumienia czy współczucia;
• podejmowanie decyzji pod wpływem impulsu, nie zważając na konsekwencje swoich zachowań przy jednoczesnej obojętności na krzywdy wyrządzane innym;
• nieprzestrzeganie norm prawnych, społecznych czy moralnych;
• w relacjach z innymi przeważa rywalizacja, kłamstwa i manipulacja w celu  osiągnięcia przyjemności lub osobistego zysku, okazywanie dobroci odbierane jest jako słabość, a zaufanie postrzegane jako naiwność.

• Osobowość antyspołeczna zachłanna – te osoby mają poczucie, że są celowo odrzucane przez innych oraz że życie nie dało im tego „co im się należy”. Wierzą, że pozbawione są możliwości zaspokojenia własnych potrzeb oraz zazdroszczą innym udanego życia. Ciągle chcą udowodniać swoje osiągnięcia czy władzę innym, ale także samym sobie. Odczuwają brak spełnienia, niezadowolenie i pustkę niezależnie od tego co osiągną.
• Osobowość antyspołeczna nomadyczna - z cechami osobowości schizoidalnej i unikającej. Osoby te czują się odrzucone i mają o sobie opinie pechowców, przeklętych przez los. Często wybierają życie wędrowne, nie dbają o własne bezpieczeństwo, popadają w nałogi czy zajmują się prostytucją. Niektórzy bywają bierni, ale inni pod wpływem złości i niechęci mogą wyładowywać się na słabszych np. w brutalnych napadach.
• Osobowość antyspołeczna wroga - z cechami osobowości sadystycznej i paranoicznej. Są to osoby zaczepne, zawzięte i dokuczliwe. W swoich czynach są brutalne i okrutne, motywowane nienawiścią. Często od innych spodziewają się zdrady, a za domniemane krzywdy pragną ukarania i zemsty. Nie mają wyrzutów sumienia i nie odczuwają strachu.
• Osobowość  antyspołeczna ryzykująca - z cechami osobowości histronicznej. Takie osoby lubią ryzyko, są uparte i śmiałe. Chcą być podziwiane przez innych za swoją odwagę i uchodzić za nieustraszonych. Często jednak ich zachowanie odbierane jest jako nieodpowiedzialne przez niezważanie na konsekwencje.
• Osobowość antyspołeczna broniąca własnej reputacji - z cechami osobowości narcystycznej. Osoby te planują swoje czyny by wzbudzały szacunek u innych. Stale potrzebują potwierdzenia swojej doskonałości i niezależności. Kiedy ktoś podważa ich pozycję może spowodować nawet wybuch agresji. Bycie twardym to jednak przeważnie postawa obronna, by utrzymać reputacje.

• T. Millon, R. Davis i in. „Osobowość antyspołeczne” w: „Zaburzenia osobowości we współczesnym świecie”, Instytut Psychologii Zdrowia, Polskie Towarzystwo Psychologiczne, Warszawa, 2005, s. 135 - 186;
• B. Gulla „Gniew, agresja i przemoc w wybranych zaburzeniach psychopatologicznych” Uniwersytet Jagielloński, Biblioteka Jagiellońska, 2020;
• B. Pastwa-Wojciechowska „Psychopatyczne / antyspołeczne zaburzenia osobowości” w: Zaburzenia osobowości. Problemy diagnozy klinicznej red. L. Cierpiałkowska, I. E. Soroko, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Poznań, 2017, s. 214 – 234.