Gmina Tyczyn leży w centralnej części województwa podkarpackiego, w bezpośrednim sąsiedztwie aglomeracji miejskiej Rzeszowa. Jest gminą miejsko-wiejską, jedną z 14 gmin powiatu rzeszowskiego. Stanowi także północno-zachodnią część mikroregionu Dolina Strugu. W jej skład wchodzi miasto Tyczyn oraz cztery sołectwa: Borek Stary, Hermanowa, Kielnarowa i Matysówka.

Powierzchnia gminy wynosi 59,02 km2, przy czym miasto Tyczyn usytuowane w centrum gminy zajmuje obszar 9,67 km2. Według danych Urzędu Miejskiego w Tyczynie na dzień 1 stycznia 2009 roku, użytki rolne zajmują 74,27% jej powierzchni, z czego 75,12% przypada na grunty orne, 3,95% na łąki, 13,41% na pastwiska, a 7,52% na sady. Lasy i grunty leśne pokrywające 14,96% ogólnej powierzchni gminy wchodzą w skład dwóch większych kompleksów leśnych znajdujących się przy południowej granicy gminy, na terenie Hermanowej Przylasku i Kielnarowej Czerwonek oraz mniejszych - na wzgórzach otaczających Matysówkę i Borek Stary. Pozostałe grunty i nieużytki zajmują 9,8% powierzchni. Większość gruntów stanowi własność prywatną. W posiadaniu osób indywidualnych znajduje się obszar o powierzchni około 6 500 ha, natomiast osoby prawne zajmują powierzchnię około 1 200 ha. Stanowią ją grunty należące do Lasów Państwowych (około 50%) i tereny będące własnością gminną.

Gmina ma charakter rolniczo-przemysłowy. Wiodącą funkcją gminy jest rolnictwo, produkcja żywności oraz obsługa ludności i związane z tym osadnictwo. Występują tu korzystne warunki glebowe i klimatyczne do produkcji rolnej.

Ogółem funkcjonuje 2 665 gospodarstw rolnych, wśród których przeważają gospodarstwa małe zajmujące powierzchnię do 2 ha (średnia w województwie to 3,8 ha). Ponad 76% ogólnej liczby gospodarstw mieści się w obszarze do 2 ha, około 22% stanowią gospodarstwa o powierzchni od 2 do 5 ha, a tylko 2% to gospodarstwa powyżej 5 ha. Produkcja rolnicza nastawiona jest na zaspokajanie potrzeb rolników. W produkcji roślinnej dominują zboża, których ogólna powierzchnia upraw wynosi około 1 490 ha. Wśród zbóż największą powierzchnię zajmuje pszenica - około 918 ha, co stanowi 69% ogólnej powierzchni zasiewów. Na drugim miejscu plasuje się uprawa ziemniaków - około 483 ha i okopowych roślin pastewnych.

Hodowla zwierząt, podobnie jak produkcja roślinna, prowadzona jest pod kątem własnych potrzeb i obejmuje głównie hodowlę trzody chlewnej.

Dzięki korzystnym warunkom glebowym i klimatycznym, gmina może stanowić bazę surowcową dla przetwórstwa rolno-spożywczego oraz produkcji przemysłowej dla potrzeb rolnictwa, a także rozwoju usług służących rolnictwu i gospodarce żywnościowej. W ostatnim okresie intensywnie rozwinęła się na tym terenie działalność małego biznesu. Obecnie w gminie Tyczyn funkcjonuje 1 167 podmiotów gospodarczych, głównie handlowych i usługowych. Do większych podmiotów gospodarczych zlokalizowanych na terenie gminy należą:

•     Tyczyńska Fabryka Urządzeń Wentylacyjnych Tywent w Tyczynie - produkuje wentylatory dla potrzeb przemysłu i rolnictwa,
•     PPHU POM Tyczyn s.j. w Tyczynie - wykonuje naprawy ciągników rolniczych, wytwarza i regeneruje części zamienne do ciągników i maszyn rolniczych,
•     Linker Europa Sp. z o.o. w Tyczynie - wytwarza i remontuje linie do produkcji wód mineralnych i napojów chłodzących,
•     Zakład Mięsny Herman Spółka Akcyjna w Kielnarowej - prowadzi ubój i przetwórstwo mięsa,
•     Bank Spółdzielczy w Tyczynie - prowadzi obsługę bankową lokalnych firm,
•     Okręgowa Spółdzielnia Telefoniczna w Tyczynie - niezależny operator telekomunikacyjny,
•     SZiK Sp. z o.o. - prowadzi serwis i sprzedaż części zamiennych do samochodów marek krajowych i zagranicznych,
•     Zakład Produkcyjno-Handlowo-Usługowy JAR s.c. w Kielnarowej - produkuje wyroby z drewna i betonu, świadczy usługi transportowe oraz prowadzi handel materiałami budowlanymi,
•     Przedsiębiorstwo Produkcji, Handlu i Usług H-GAZ Spółka Jawna w Tyczynie - zajmuje się produkcją stacji gazowych, filtrów oraz zestawów montażowych gazomierzy turbinowych i rotorowych oraz sprzedażą materiałów do budowy sieci gazowych,
•     Wokwen-Rzeszów Spółka Cywilna w Tyczynie - wykonuje instalacje wentylacji mechanicznej i klimatyzacyjnej,
•     UNIMET Spółka Jawna Oddział w Tyczynie - prowadzi sprzedaż hurtową i detaliczną artykułów metalowych,
•     Iwa Sp. z o.o. Oddział w Borku Starym - zajmuje się produkcją i dystrybucją wody.

Gmina Tyczyn jest obszarem intensywnie rozwijającego się budownictwa mieszkaniowego. W latach 1990-2003 poprzez zmiany w planach zagospodarowania przestrzennego powiększono znacznie tereny pod budownictwo mieszkaniowe. Dzięki intensywnym inwestycjom w rozwój infrastruktury, 48,10% gospodarstw domowych wyposażonych jest w sieć gazową, 53,56% w wodociągową, 51,04% w kanalizację, a 73,04% dysponuje własnym telefonem stacjonarnym (33,03% korzysta z internetu).

Na terenie gminy Tyczyn funkcjonują: 2 przedszkola, 5 szkół podstawowych z oddziałami przedszkolnymi, gimnazjum, Zespół Szkół oraz Rzeszowska Wyższa Szkoła Informatyki i Zarządzania.

Placówkami organizującymi życie kulturalne mieszkańców gminy są: Miejsko-Gminny Ośrodek Kultury, domy ludowe działające we wszystkich miejscowościach oraz 4 placówki biblioteczne znajdujące się w Tyczynie, Borku Starym,  Hermanowej i Kielnarowej. Opieka medyczna działa w dwóch sektorach: publicznym i prywatnym, oferując mieszańcom usługi z zakresu podstawowej opieki medycznej wraz z diagnostyką w Przychodni Rejonowej i NZOZ CENTROMED w Tyczynie oraz w ośrodku zdrowia w Borku Starym. Działalność placówek służby zdrowia uzupełniają: NZOZ Centrum Pielęgniarstwa Środowiskowo-Rodzinnego Caritas Diecezji Rzeszowskiej w Tyczynie, Środowiskowy Dom Samopomocy Caritas Diecezji Rzeszowskiej w Tyczynie, Ośrodek Rehabilitacyjno-Edukacyjno-Wychowawczy Polskiego Stowarzyszenia na rzecz Osób z Upośledzeniem Umysłowym w Kielnarowej Czerwonkach oraz 3 apteki - dwie w Tyczynie i  jedna w Borku Starym.

Liczba mieszkańców zameldowanych na pobyt stały, według danych na dzień 31 grudnia 2010 roku, wynosi 10 929 osób, a według stanu na dzień 13 czerwca 2011 roku 11 218 osób, z czego 3 353 osoby zamieszkują miasto (ponad 23%). Na jeden km2 powierzchni gminy przypada 190 mieszkańców, przy czym gęstość zaludnienia jest największa w Tyczynie, a najmniejsza w Borku Starym.

Na przestrzeni ostatnich lat liczba mieszkańców gminy sukcesywnie wzrasta. Na tendencję wzrostową wpływ ma zarówno ruch naturalny, jak i migracje ludności. Prawie wszystkie miejscowości gminy mają dodatni przyrost naturalny. Najliczniejszą pod względem wieku grupę mieszkańców stanowią ludzie w przedziale wiekowym 10-49 lat, przy czym zdecydowanie przeważają osoby z przedziału 10-29 lat. Lokalne społeczeństwo jest więc zdominowane przez osoby w młodym wieku. Wskaźnik udziału mężczyzn w strukturze ludności jest nieco niższy niż wskaźnik udziału kobiet - wynosi 49%. Struktura wiekowa przekłada się na strukturę zawodową - w 2007 roku 61% stanowili mieszkańcy w wieku produkcyjnym, 24% to osoby w wieku przedprodukcyjnym, natomiast 15% mieszkańców stanowili ludzie w wieku poprodukcyjnym.

Tereny gminy posiadają znaczące walory przyrodniczo-krajobrazowe - zalicza się je także do obszarów o dużej czystości ekologicznej. Występują tutaj udokumentowane złoża gipsów i alabastru, surowców ceramiki budowlanej i wód mineralnych, częściowo eksploatowane przez lokalnych przedsiębiorców.

Równowagę ekologiczną obszaru stanowią: łagodny klimat, brak uciążliwego przemysłu, oddalenie od dużych ośrodków miejsko-przemysłowych, nieskażone gleby, źródła i strumyki oraz enklawy zadrzewień. Najbardziej atrakcyjna krajobrazowo, południowo-wschodnia część gminy stanowiąca około 13% jej obszaru (1 100 ha), wchodzi w skład Hyżniańsko-Gwoźnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Najwyżej położoną partię wzgórz porasta 100-hektarowy kompleks leśny, tzw. Borkowski Las, poniżej rozciągają się malownicze pola i łąki poprzecinane jarami i zadrzewionymi dolinami potoków. Piękno obszaru gminy można podziwiać z ponad 20 punktów widokowych.

Przez najpiękniejsze tereny gminy Tyczyn wytyczone zostały trasy turystyczne, będące fragmentem szlaków prowadzących do Hyżniańsko-Gwoźnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu: szlak żółty (24-kilometrowy odcinek szlaku Dookoła Rzeszowa) i szlak niebieski (16-kilometrowy odcinek szlaku Rzeszów - Dynów). Ich uzupełnieniem są profesjonalnie oznakowane trasy rowerowe - lokalne i trasa główna, która jest częścią trasy biegnącej przez Euroregion Karpacki z Rzeszowa do Koszyc. Wędrując po nich można lepiej poznać historię tej ziemi, gdyż szlaki turystyczne i ścieżki rowerowe prowadzą do wielu zabytków. Obiekty te reprezentują zarówno architekturę sakralną oraz dworską, jak i staromiejski układ urbanistyczny.

Do najciekawszych atrakcji turystycznych należą: kościół i klasztor o.o. dominikanów w Borku Starym z barokowym wnętrzem i słynącym łaskami obrazem Matki Bożej, pochodzący z XV wieku kościół parafialny pw. św. Katarzyny i św. Trójcy w Tyczynie, eklektyczny zespół pałacowo-parkowy w Tyczynie (dawna siedziba hrabiostwa Wodzickich), rynek w Tyczynie z zachowanym historycznym układem urbanistycznym i charakterystycznymi domami mieszczańskimi z XVII-XIX w., kapliczka i źródełko w Przylasku w Hermanowej.

Tyczyn jest gminą, gdzie z powodzeniem kultywowane są tradycje kultury ludowej. Działa tu wiele artystycznych zespołów ludowych, a od kilku lat odbywają się wojewódzkie i powiatowe imprezy promujące kulturę ludową. Od 1998 roku Tyczyn gości uczestników Wojewódzkiego Przeglądu Wiejskich Zespołów Śpiewaczych, na które rokrocznie przyjeżdża około 30 wieloosobowych grup z różnych zakątków Podkarpacia. Innymi corocznie organizowanymi imprezami są: Przegląd Kolędowy Chórów Pójdźmy wszyscy do stajenki, Otwarte Mistrzostwa Zespołów Cheerleaders Województwa Podkarpackiego, a także odbywająca się w ramach Dni Tyczyna Powiatowa Parada Orkiestr Dętych.