Obszar gminy Tyczyn rozciąga się na terenie Pogórza Karpackiego, a dokładniej należy do mezoregionu Pogórza Dynowskiego. Położenie to stanowi o zróżnicowanym ukształtowaniu terenu. Grzbiety występujących tu wzniesień biegną w różnych kierunkach, różny jest stopień nachylenia stoków, które rzeźbią liczne cieki wodne i osuwiska. Wprawdzie różnica w bezwzględnej wysokości nad poziomem morza na obszarze gminy nie jest duża, lecz znacznie bardziej istotne są różnice w budowie geologicznej. Ona warunkuje nie tylko typ krajobrazu, ale też rodzaj występujących minerałów i gleb, a to z kolei wpływa na charakter świata roślin i zwierząt.

Z budową geologiczną terenów gminy związane jest występowanie surowców mineralnych. Pozostałe okoliczne złoża są bądź w zupełności wyeksploatowane, bądź pokryte dobrymi klasowo glebami, co decyduje o rolniczym zagospodarowaniu tych terenów. W Hermanowej występują pokłady łupków, wapieni i gipsów, z których jedynie te ostatnie są eksploatowane.

Gipsowe złoże znajduje się w przysiółku Gradkowiec. Łupki (menilitowe), ze względu na występujące w nich warstwy twardej, zbitej krzemionki i podwyższoną zawartość potasu, uranu i torfu, mają niewielką przydatność gospodarczą. Natomiast na udokumentowanie czekają odkryte tu złoża wapieni litotamniowych, utworzonych przez skalinki - glony do dziś budujące rafy wapienne na Oceanie Indyjskim i Spokojnym.

Rodzaj gleb to także wynik budowy geologicznej. W dolinie rzeki Strug na madach rzecznych utworzyły się najlepsze rolniczo gleby, II i III klasy bonitacyjnej. Są to gleby brunatne, miejscami czarnoziemy brunatniejące, a na terenach wilgotnych - kwaśne, bagienne. W centralnej części gminy, tam gdzie skałę macierzystą stanowią utwory kredowe, występują gleby bielicowe. Gleby brunatne dominują także na wzniesieniach, lecz im wyżej, tym są płytsze i mniej urodzajne (IV-VI klasa). Tylko gdzieniegdzie na północnych stokach występują urodzajne, powstałe na lessach, czarnoziemy brunatniejące.

Wszystkie gleby na terenie gminy Tyczyn zaliczane są to tzw. gleb ciężkich. Ich przydatność rolniczą określa klimat i klasyfikacja bonitacyjna. Na nich głównie wskazana jest produkcja ogrodnicza i uprawa warzyw. Na pozostałym terenie, położonym wyżej, o ostrzejszym klimacie, gleby określane są jako pszenno górskie. Są to ziemie najbardziej przydatne do uprawy zbóż, roślin okopowych, a także do wykorzystania nasłonecznionych stoków - narażonych na niedobór wilgoci w wyniku szybkiego spływu wód - na sady i plantacje roślin jagodowych (maliny, jeżyny, borówki).

Gmina Tyczyn położona jest w dorzeczu Wisłoka. Największym ciekiem wodnym w gminie jest przepływający przez cały jej obszar Strug. Płynie doliną o szerokości od 6 do 12 metrów i wpada do Wisłoka już poza granicami gminy, w Rzeszowie. Swój początek bierze w rejonie Nowego Borku, gdzie łączy dwie rzeczki: Ryjak i Tatynę. Strug niesie wody wielu swoich dopływów, m.in. wpadającego doń w okolicach Kielnarowej potoku Chmielnik, a później Hermanówki. Dopływy te, są zbliżonej długości, mają duże spadki, a obszar ich zasilania ma niewielkie zdolności magazynowania wody. Powoduje to, że w przypadku nagłych odwilży, roztopów lub gwałtownych opadów do potoków spływają ogromne masy wody, których nie mieści koryto. Rozlewa się ona wtedy nawet poza dolinę rzeki, podtapiając niżej położone domy i tereny uprawne. Strug wylewa głównie podczas wiosennych roztopów i ostatnio także w lecie, podczas kilkudniowych intensywnych opadów.

Poza ciekami wodnymi, woda powierzchniowa występuje w kilku niewielkich stawach pełniących rolę małej retencji, położonych przy granicy Tyczyna z Rzeszowem. Wody podziemne na obszarze gminy są wykorzystywane poprzez ujęcia wody i wodociągi na potrzeby bytowo-gospodarcze gminy, a także komercyjnie - w wytwórni wód działającej w Borku Starym.

Pod względem klimatycznym obszar gminy położony jest w zasięgu wpływów klimatu przejściowego z przewagą umiarkowanego kontynentalnego o większych rocznych amplitudach temperatury (upalne lata i mroźne zimy). Wiosny są tutaj krótkie, przechodzą niepostrzeżenie w długie lato. Zimy są długie i mroźne. Roczne sumy opadów są nieco niższe niż na wyżej położonych terenach.

Średnia roczna suma opadów atmosferycznych wynosi 700 mm - najmniej opadów występuje w styczniu i lutym, a najwięcej w lipcu. Średnia roczna liczba dni z pokrywą śnieżną wynosi 60 dni, a ilość dni z przymrozkiem wynosi około 110 w ciągu roku. W rozkładzie miesięcznym średnie temperatury kształtują się od około -2,5°C w styczniu do około +17,5°C w lipcu. Ilość dni pogodnych w ciągu roku wynosi od 35 do 40, natomiast dni pochmurnych - od 130 do 140.