strona główna mapa kontakt /
a
a
a
/ Skróty Kontrast
biuletyn
Kościół w Tyczynie

 

Kościół parafialny w Tyczynie
fot. Antoni Hadała

Kościół parafialny pw. Świętej Trójcy i św. Katarzyny jest częścią barokowego zespołu kościelnego, wzniesionego w latach 1720-1770 z fundacji Jana Klemensa Branickiego, hetmana wielkiego koronnego i należy do najbardziej znaczących kompleksów na terenach południowej Polski. W skład całego zespołu, oprócz kościoła parafialnego, wchodzą również: otoczenie kościoła z dzwonnicami, ogrodzenie z bramami, wikarówka i plebania.

Zespół kościelny położony jest w południowej części miasta; oddzielony od rynku rzędem zabudowy, zajmuje trójkątny, malowniczy teren ujęty z dwóch stron ulicami: Mickiewicza i Kopernika. Lokalizacja kościoła nie została wytyczona w okresie baroku, lecz trzy wieki wcześniej. Kościół parafialny został wzniesiony w 1466 r. jako gotycka budowla murowana z fundacji Jana Pileckiego, wojewody krakowskiego. Był to już drugi kościół, pierwszy bowiem, z drewna, musiał powstać niedługo po lokalizacji miasta przez króla Kazimierza Wielkiego w 1368 r., na pewno w związku z utworzeniem parafii. Z gotyckiego kościoła pozostało do dziś prezbiterium, zamknięte trójbocznie i oskarpowane.

Wnętrze kościoła parafialnego
fot. z archiwum Urzędu Miejskiego

Burzliwe były dzieje świątyni w XVII stuleciu. W czasie wielkiego pożaru miasta, 25 sierpnia 1627 r. pastwą ognia padł także kościół. Zniszczenia były znaczne, skoro nadwątlone ogniem mury runęły 1 września 1629 r. i ocalały rzekomo tylko do wysokości trzech łokci. Kościół utracił przez to status świątyni konsekrowanej. Odbudowany został w latach 1631-1638 przez ówczesnego właściciela Tyczyna, Mikołaja Rafała Kostkę. Przy kościele dobudował on też kaplicę pw. bł. Stanisława Kostki, młodego członka rodu, wyniesionego na ołtarze w 1602 r. W krypcie kaplicy został pochowany jej fundator, zmarły w 1638 r. Kaplica została wzniesiona przy prezbiterium, po południowej stronie. Ma plan kwadratu i nakryta jest ośmioboczną kopułą na pseudopendentywach; otrzymała formy późnorenesansowe.

Sklepienie kościoła parafialnego
fot. z archiwum Urzędu Miejskiego

Przekształcenie architektury i zmiana wyposażenia tyczyńskiego kościoła w stylu późnobarokowym nastąpiła w czasie 50-letnich rządów Jana Klemensa Branickiego. Odbyło się to w trzech fazach, w latach: 1720-30, 1735-45 i 1759-63. Prace przeprowadzone do roku 1745 objęły prezbiterium i kaplice z ołtarzami. Przy prezbiterium od strony północnej dobudowano kaplicę św. Trójcy - naprzeciw kaplicy św. Stanisława, przez co plan kościoła otrzymał formę krzyża łacińskiego. Barokizacji poddano również prezbiterium, otynkowano ściany, przebudowano gotycką fasadę, flankując ją dwiema wolno stojącymi wieżami-dzwonnicami, wykonano ogrodzenie i zakupiono nowe wyposażenie do świątyni. Wykonano również nowy zespół sześciu murowanych ołtarzy: ołtarz wielki, dwa ołtarze w kaplicy Świętej Trójcy - Pana Jezusa Ukrzyżowanego przy ścianie od zakrystii i NP. Marii przy ścianie zewnętrznej, oraz ołtarze: w kaplicy św. Stanisława Kostki, św. Anny w północnej nawie bocznej, św. Antoniego w nawie po stronie Lekcji. W ostatnim etapie barokowej przebudowy, trwającym do roku 1763, wybudowano nowy korpus nawowy oraz rozebrano trzy ołtarze boczne: NP. Marii, św. Anny i św. Antoniego. W nowym korpusie ołtarze boczne były malowane na ścianach i zawierały obrazy sztalugowe z 1760 roku pędzla Sylwestra Mirysa. Ołtarz główny otrzymał rokokowe cyborium, pojawiło się też rokokowe antependium z płaskorzeźbami przedstawiającymi ostatnią Wieczerzę, Ogrojec i Pojmanie Chrystusa. Projekt przebudowy był autorstwa architekta Jana Henryka Klemma, sztukaterie dziełem architekta Gottfrieda Schulza, a freski malował Antoni Perliczka. Później kościół był kilkakrotnie odnawiany.

           
Ołtarz główny
fot. z archiwum Urzędu Miejskiego
  Ołtarz Matki Bożej
z dzieciątkiem
fot. z archiwum Urzędu Miejskiego
  Ołtarz Serca Jezusowego
fot. z archiwum Urzędu Miejskiego

XVIII-wieczna przebudowa kościoła sprawiła, że zyskał on styl późnobarokowy i jedynie prezbiterium zachowało elementy pierwotnej architektury gotyckiej. Zbudowany z kamienia i cegły ma obecnie przy prezbiterium dwie kaplice: od południa - św. Stanisława, od północy - św. Trójcy, oraz zakrystię i skarbczyk. Od zachodu usytuowane są dwie wolno stojące wieże-dzwonnice. Wszystko kryte jest blachą. Plac przykościelny (teren dawnego cmentarza) otacza mur z trzema bramkami wzniesiony w latach 1762-63, od 2002 r. fragmentarycznie odnawiany.

           
Ołtarz św. Józefa
fot. z archiwum Urzędu Miejskiego
  Ołtarz w kaplicy św. Trójcy
fot. z archiwum Urzędu Miejskiego
  Ołtarz św. Stanisława Kostki
fot. z archiwum Urzędu Miejskiego

Wnętrze kościoła pochodzi głównie z XVIII w., jest bardzo bogate, w stylu późnego baroku. Ołtarz główny i ołtarze w kaplicach dekorowane są rzeźbami ze stiuku (1743-45), wzorowanymi na rzymskich ołtarzach projektowanych przez architekta i malarza Andrea Pozza. W ołtarzu głównym są obrazy Wniebowzięcia NMP i św. Katarzyny. Rokokowa ambona z baldachimem pochodzi z 1760 r. Kościół zdobi kilka dużych obrazów z połowy XVIII w. autorstwa Augusta Mirysa. Polichromia malowana w 1910 r., odnowiona została pod koniec lat 70. Wewnątrz znajdują się liczne tablice pamiątkowe poświęcone ludziom zasłużonym dla kościoła i miasta.

Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Miejskiego w Tyczynie.

atrakcje / zabytki
kalendarz
Wyświetl kalendarz na poprzedni miesiąc p czerwiec 2026 Wyświetl kalendarz na następny miesiąc n
p w ś c p s n
1234567
891011121314
15161718192021
22232425262728
2930 
[ZAMKNIJ] Nowe zasady dotyczące cookies. W ramach naszej witryny stosujemy pliki cookies w celu świadczenia Państwu usług na najwyższym poziomie, w tym w sposób dostosowany do indywidualnych potrzeb. Korzystanie z witryny bez zmiany ustawień dotyczących cookies oznacza, że będą one zamieszczane w Państwa urządzeniu końcowym. Możecie Państwo dokonać w każdym czasie zmiany ustawień dotyczących cookies.