Rezerwat "Mójka"  fot. Igor Witowicz

Najcenniejsze pod względem krajobrazowym i przyrodniczym tereny, m.in. Pogórza Dynowskiego, zostały objęte ochroną prawną jako tzw. obszary chronionego krajobrazu.

Hyżniańsko-Gwoźnicki Obszar Chronionego Krajobrazu zajmuje południowo-zachodnią część Pogórza Dynowskiego, obejmując swoim zasięgiem tereny następujących gmin: Tyczyn, Chmielnik, Błażowa, Hyżne, Niebylec z wsią Gwoźnica oraz Markowa z wsią Husów. Cała jego powierzchnia to 24 011 ha.

Stare jedliny w rezerwacie "Wilcze" fot. Igor Witowicz

Hyżinańsko-Gwoźnicki Obszar Chronionego Krajobrazu jest ósmym co do wielkości obszarem chronionego krajobrazu w województwie podkarpackim. Zasadnicza różnica między tymi obszarami występuje w udziale użytków rolnych w podziale powierzchni ogólnej. Hyżniańsko-Gwoźnicki Obszar Chronionego Krajobrazu posiada tylko 32% (wg innych źródeł 25%) powierzchni leśnej. Przeważają tu lasy liściaste i mieszane, tworzące grądy i skupiska drzew bukowych będące pozostałością pradawnej buczyny karpackiej. Skupiska drzew w dolinach rzecznych są pozostałością lasów łęgowych. W rezerwacie przyrody Mójka, znajdującym się na terenie tego obszaru, przedmiotem ochrony jest las bukowo-jodłowy, stanowisko bobra europejskiego. Rezerwat Wilcze został utworzony ze względu na kompleks jedliny podgórskiej ze znacznym udziałem buka.

Kopytnik pospolity  fot. Igor Witowicz

Hyżniańsko-Gwoźnicki Obszar Chronionego Krajobrazu jest godny zachowania w jak najmniej zmienionym charakterze, nie tylko z powodu jego karpackiego krajobrazu, czy też pozostałości prawie naturalnych form buczyny karpackiej lub występowania (głównie na terenie lasów) rzadkich gatunków roślin i zwierząt, lecz również ze względu na fakt, iż jest to ciekawy przykład krajobrazu kulturowego (przekształconego przez wielowiekową działalność człowieka), charakterystycznego dla drobnej, rozproszonej własności chłopskiej.

Kaczeńce  fot. Igor Witowicz

Z punktu widzenia przyrodniczego spotkać tu można liczne formy geologiczne i biocenozy (środowiska przyrodnicze) - miejscami najbardziej zbliżone do naturalnych. Osadnictwo na objętych ochroną obszarach wywarło swój wpływ stosunkowo później, niż w bardziej przyjaznych rolnictwu, niżej położonych i urodzajniejszych miejscach doliny Strugu - dopiero w XV w.

Hyżniańsko-Gwoźnicki Obszar Chronionego Krajobrazu jest bogaty faunistycznie. Stanowi ostoję rzadkich gatunków: puchacza Bubo-Bubo, bociana czarnego, salamandry plamistej (leśnictwo Szklary i Hadle Szklarskie), rzadkiego motyla górskiego - niepylaka mnemozyny (okolice Błażowej) oraz borsuka, gronostaja, łasicy, chomika, rzadkich ptaków drapieżnych, np. krogulca, myszołowa oraz licznych ptaków śpiewających. Swoją ostoję ma tu również zwierzyna łowna.

Hyżniańsko-Gwoźnicki Obszar Chronionego Krajobrazu na terenie gminy Tyczyn

Na terenie gminy Tyczyn, Hyżniańsko-Gwoźnicki Obszar Chronionego Krajobrazu obejmuje jej południowo-wschodnią część o powierzchni 1 100 ha.

Las bukowy fot. Igor Witowicz

W skład chronionego obszaru wchodzi fragment wzgórz rozciągających się na południowy wschód od drogi z Kielnarowej do Chmielnika (wzdłuż doliny rzeki Chmielnik) i na wschód od biegnącej doliną Strugu drogi wojewódzkiej nr 878 z Rzeszowa do Dylągówki - na odcinku od Kielnarowej do granicy z gminą Błażowa. Najwyżej położoną partię wzgórz porasta tu 100-hektarowy kompleks leśny, tzw. Borkowski Las, poniżej rozciągają się malownicze pola i łąki poprzecinane jarami i zadrzewionymi dolinami potoków.

Przez najciekawsze przyrodniczo i krajobrazowo tereny Hyżniańsko-Gwoźnickiego Obszaru Chronionego Krajobrazu przebiegają fragmenty szlaków turystycznych: żółtego Dookoła Rzeszowa oraz niebieskiego wiodącego z Rzeszowa do Dynowa.

Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Miejskiego w Tyczynie, Przewodnika historyczno-krajoznawczego Mikroregion Dolina Strugu (Regionalne Towarzystwo Rolno-Przemysłowe "Dolina Strugu", Tyczyn 1995) oraz książki Barbary Samolewicz Tyczyn i okolice (PUW Roksana Sp. z o.o., Krosno 2003).