 |
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|
Sanktuarium przy zespole klasztornym o.o. dominikanów w Borku Starym usytuowane jest na zboczu wzgórza, wysoko ponad doliną Strugu, osłonięte lasem, prawie niewidoczne z drogi. Stanowi znane miejsce odpustowe; zgodnie z przywilejem papieskim z 1851 r. główny odpust przypada na 15 sierpnia, w święto Wniebowzięcia NMP.
Sanktuarium leży na terenie parafii Borek Stary; należy do dekanatu błażowskiego i archidiecezji przemyskiej. Założone zostało w 1667 roku z fundacji Macieja Niwickiego, kanonika kolegiaty jarosławskiej i proboszcza tyczyńskiego, na miejscu dwóch kaplic - cmentarnej św. Krzyża (poświęcona w 1418 r.) i Matki Bożej (poświęcona w 1420 r.), w związku z kultem cudownego obrazu Matki Bożej. Tak jak nie jest znany autor cudownego obrazu, ani czas jego powstania, tak też od niepamiętnych czasów istniało tutaj cudowne źródełko (grota i ustawiona w niej figura Matki Bożej z Lourdes pochodzą z przełomu 1896/97 r.). Obecnie w skład Sanktuarium wchodzi też kościół pw. NMP i św. Jacka.
Przyklasztorny kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia NMP i św. Jacka pochodzi z przełomu XVII i XVIII w. Jego budowę rozpoczęto w 1684 r. (położenie kamienia węgielnego), w 1721 r. zakończono stan surowy, a w 1726 całość budowli. Jest to świątynia w stylu barokowym, według projektu Antoniego Bellotiego i Macieja Paitnera. Na frontonie, nad głównym wejściem do kościoła znajdują się figury św. Dominika i św. Franciszka. Jest tam także herb dominikański: VERITAS (PRAWDA) i pies z płonącą żagwią zapalający glob, data rozpoczęcia budowy -1684 i restauracji -1915. Nad południową nawą znajduje się zegar słoneczny.
Kościół jest trzynawowy. Jego najważniejszą część stanowi prezbiterium, będące przedłużeniem nawy głównej. Znajdują się w nim trzy ołtarze ufundowane przez Józefa Zarębę Skrzyńskiego na początku XVIII w., a wykonane w Gdańsku przy współudziale artystów z Rzeszowa, Przemyśla i okolic. Ołtarz wielki - odrestaurowany w latach 1982/83 jest silnie złocony na tle czerwono-ceglastym. Za nim znajduje się przejście, którym pielgrzymi przechodzą na klęczkach. Pod mensą (stołem ołtarzowym), za haftowanym antependium znajduje się figura Zaśnięcia Matki Bożej (z połowy XVII w.) używana corocznie 14 sierpnia do tzw. pogrzebu Matki Bożej - głównego odpustu w Borku Starym, sprawowanego zwykle przy udziale metropolity przemyskiego i tysięcznych rzesz pielgrzymów. Nad mensą jest tabernakulum, a nad nim okazały tron z kołowrotem (z 1753 r.).
Główną część wielkiego ołtarza zajmuje cudowny obraz Matki Bożej. Legenda głosi, że obraz został przywieziony w XIII w. przez nieznanego ofiarodawcę - prawdopodobnie ze Wschodu - i umieszczony w drewnianej kapliczce na wzniesieniu. Podobno miała się przed nim modlić królowa Jadwiga, prowadząca tędy wyprawę na Ruś Czerwoną. Według tradycji kościelnej obraz pojawił się w Borku ok. 1336 r. i już wówczas zasłynął cudami. Historyczne badania wskazują na to, że obraz namalowany był w Krakowie, w okresie od XV do początków XVIII w. Obecna warstwa malowidła pochodzi z XVIII w. Obraz podawano trzykrotnym przemalówkom: w połowie XVIII w., w XIX w. (po powrocie dominikanów do klasztoru - krótkotrwała kasata konwentu miała miejsce w 1821 r.) i ok. 1950 r. - wykonywał ją wtedy ludowy malarz z Brzezówki. Dopiero wykonana w 1983 r. konserwacja (i kolejna w 1993 r.) pozwoliła na fachowe zabezpieczenie istniejącej warstwy malarskiej obrazu. Sam obraz jest niewielki, prawie kwadratowy o wymiarach 74 x 67 cm. Malowany jest farbami olejnymi na desce lipowej. Maryja przedstawiona jest w półpostaci, na lewej ręce trzyma błogosławiące Dzieciątko. Szaty namalowane są w kolorach: niebieskim, zielonym i czerwonym. Całość na złoconym tle, wytłaczanym w liście oraz owoce winorośli i granatu. Na odwrocie obrazu widnieje podwójny krzyż; był to herb używany przez pierwszych władców dynastii Jagiellonów, zdobił też tarcze rycerzy herbu Pogoń. Po raz pierwszy obraz był koronowany w 1886 r., później w 1919 r. (była to pierwsza koronacja cudownego obrazu w niepodległej Polsce, dokonał jej bł. Józef Sebastian Pelczar, wówczas biskup przemyski) oraz w 1961 r. Złote korony z obrazu w Borku zostały skradzione w 1960 r. i ponownie w 1992 r.
Obraz zasłaniający (z I połowy XVIII w.) przedstawia Matkę Bożą Różańcową. Ponad cudownym obrazem - Bóg Ojciec z rozłożonymi rękami i dwaj aniołowie trzymający koronę, powyżej obraz Wniebowzięcia NMP (z 1719 r.), po bokach dwaj aniołowie. Wokół całego ołtarza znajdują się figury świętych dominikańskich: Dominika Piusa, Katarzyny Sieneńskiej, Róży z Limy, Jacka i Tomasza z Akwinu. Ołtarz lewy poświęcony jest św. Józefowi z Dzieciątkiem, a prawy św. Wincentemu Fereriuszowi - wielkiemu dominikańskiemu kaznodziei. W kościele na uwagę zasługuje również ambona z XVIII w. (przerobiona ok. 1937 r.) oraz obrazy i ołtarze w nawach bocznych. Na ścianach wiszą współczesne stacje Drogi Krzyżowej. Organy wykonane zostały w 1847 r. przez rzemieślnika z Kańczugi. W zakrystii wiszą portrety: ks. Macieja Niwickego (z I połowy XVIII w.), który sprowadził zakon do Borku Starego i Józefa Zaręby Skrzyńskiego (z II połowy XVII w.) - fundatora ołtarza głównego i dwóch bocznych oraz obraz Matki Bożej Szkaplerznej.
Budynek klasztorny ma kształt prostokąta - murowany, piętrowy, wzniesiony na miejscu drewnianego w latach 1712-1738, przebudowany w latach 1861-69, restaurowany w latach 1987-89 i w roku 1994. Klasztor połączony jest z zakrystią kościoła poprzez przewiązkę z bramą, dobudowaną w XIX w. U wejścia na teren klasztoru, w latach 1987-89 wzniesiono dzwonnicę, w której umieszczono dzwon ufundowany przez okolicznych mieszkańców.
Do Sanktuarium należą jeszcze dwie osobne kaplice. Najwyżej usytuowana, ponad klasztorem, na szczycie wzniesienia zwanego Jasną Górą (ok. 320 m) znajduje się kaplica Matki Bożej Bolesnej, zbudowana w 1896/97 r. Kaplica stoi w miejscu pierwotnej kaplicy NMP i kościółka św. Krzyża, wzmiankowanych w 1420 r. Ze wzniesienia roztacza się piękna panorama doliny Strugu i okolicznych wzniesień, m.in. na północy widać pasmo Magdalenki, z charakterystyczną grupą drzew, skrywających kościółek św. Magdaleny w Krasnem. Poniżej - zbudowana w 1779 r. kaplica św. Anny z obrazem świętej namalowanym w XIX w., za którą od 1894 r. jest zakonny cmentarzyk.
Wypada jeszcze wspomnieć ołtarz polowy oraz kaplicę Krzyża Świętego, stojącą na początku alejki do cudownego źródełka. Przy tym źródełku, według legendy, miała się pojawić Matka Boża. Źródło ma bardzo dobrą, lekko mineralizowaną wodę, podobno pomocną na wiele dolegliwości. Opodal znajduje się kapliczka-grota, zbudowana w latach 1896-97 z figurą Matki Bożej przywiezioną w tychże latach z Lourdes. Więcej informacji na temat Sanktuarium można znaleźć na stronach internetowych pod adresem www.borekstary.prv.pl. Opracowano na podstawie materiałów Urzędu Miejskiego w Tyczynie, Przewodnika historyczno-krajoznawczego Mikroregion Dolina Strugu (Regionalne Towarzystwo Rolno-Przemysłowe "Dolina Strugu", Tyczyn 1995) oraz książki Barbary Samolewicz Tyczyn i okolice (PUW Roksana Sp. z o.o., Krosno 2003). |
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
p 
n 
.jpg)
zeto
![[ZAMKNIJ]](Zasoby/Grafiki/close-img.png)