Pierwsza pomoc w stanach zagrożenia życia

Zespół czynności podejmowanych dla zapewnienia w pierwszej kolejności podstawowych funkcji życiowych ustroju przed natychmiastową, bezprzyrządową diagnostykę stanu ogólnego wg prostego schematu:

1. przytomny - nieprzytomny
2. oddycha – nie oddycha
3. krążenie obecne – krążenia brak
4. śmierć kliniczna – śmierć definitywna

Następnie stosownie do potrzeb :

1. sprawdzenie, utrzymanie lub przywrócenie drożności oddechowej, przywrócenie wymiany gazowej przez sztuczną wentylację płuc.
2. wytworzenie sztucznego krążenia przez tzw. masaż serca
3. zorganizowanie transportu i przekazanie do pełnego postępowania reanimacyjnego i leczenia definitywnego.

Pierwsza pomoc w nagłych wypadkach

Zatrucie alkoholowe: przy osłabieniu oddechu i tętna podać filiżankę mocnej kawy (jeśli chory jest przytomny); wezwać lekarza.

Ciało obce w oku: pilnować, aby poszkodowany nie tarł oka; po odwinięci powieki ciało obce usunąć rożkiem czystej chusteczki, odłamków tkwiących w rogówce samodzielnie nie wyjmować oko przewiązać chusteczką i natychmiast zwrócić się do specjalisty.

Drgawki: napadowe kurcze mięśni kończyn i tułowia, często z utratą przytomności, występują w padaczce, w niektórych zakażeniach i zatruciach. 

Nie przytrzymywać chorego siłą, lecz ułożyć miękko i wygodnie, aby zapobiec urazom.

Krwawienia: wypływanie krwi z uszkodzonych naczyń krwionośnych.

1. drobne – opatrunek uciskowy
2. większe na kończynach – unieść kończynę, nałożyć opaskę uciskającą powyżej rany i opatrunek jałowy; wezwać lekarza
3. większe na tułowiu – uciskając palcem tętnicę (żyłę ) nałożyć opatrunek jałowy; wezwać lekarza
4. wewnętrzne (a żołądka, jelit płuc ) – ułożyć chorego spokojnie, zimny okład na brzuch lub klatkę piersiową; wezwać lekarza
5. z nosa – głowę ułożyć nisko, dać zimny okład na kark, watę do nosa.

Krwotok: szybka duża utrata krwi, zagrażająca życiu i wymagająca natychmiastowej aktywnej pomocy. Krwotok pierwotny – bezpośrednio po uszkodzeniu naczynia. Krwotok wtórny – w jakiś czas po uszkodzeniu, np. w kilka dni.
W zależności od rodzaju naczyń wyróżniamy: krwotok tętniczy, krwotok żylny. Zależnie od miejsca wylewania się krwi: krwotok zewnętrzny - na zewnątrz ustroju i krwotok wewnętrzny – do tkanek, narządów i jam ciała. Różnica pomiędzy krwawieniem a krwotokiem leży w ilości i szybkości utraconej krwi.

Postępowania:

1. ocenić stan ogólny
2. zatamować krwotok w zależności od rodzaju krwotoku
3. założyć suchy, jałowy opatrunek osłonowy lub uciskowy
4. w celu ograniczenia upływu krwi unieść zranioną kończynę (część ciała ) powyżej poziomu serca i ucisnąć ranę ręką
5. jeżeli w ranie znajduje się ciało obce, nie należy jej uciskać; postaraj się zbliżyć brzegi rany UWAGA: NIE WOLNO USUWAĆ CIAŁA OBCEGO
6. sprawdzić czy opatrunek nie jest zbyt ciasny i nie tamuje dopływu krwi, sprawdź tętno powyżej i poniżej rany
7. obfite krwawienia w obrębie głowy tamujemy uciskając miejsce krwawienia najlepiej zwiniętym materiałem opatrunkowym. Na szyi nie wolno zakładać opatrunku uciskowego. Obrażenia głowy i szyi często wiążą się z utratą przytomności i niedrożnością dróg oddechowych.
8. stale kontroluj czynności życiowe poszkodowanego, bądź przygotowany do podjęcia czynności reanimacyjnych.
9. w przypadku krwotoku wewnętrznego jedynie ograniczamy się do zwalczania skutków krwotoku to jest wstrząsu

Omdlenie: krótkotrwała utrata przytomności wywołana niedotlenieniem mózgu związanym ze spadkiem ciśnienia tętniczego krwi (niedociśnienie ) najczęściej na podłożu reakcji naczynioruchowych. Zdarza się u niektórych ludzi, np. : pod wpływem długiego stania w bezruchu, w pomieszczeniach gorących i dusznych, pod wpływem emocji . Płaskie ułożenie i uniesienie kończyn dolnych w górę poprawia krążenie mózgowe i przywraca przytomność. Pod postacią omdlenia mogą jednak ujawniać się poważne procesy chorobowe np. : arytmia, padaczka . Zwiastunami omdlenia mogą być : złe samopoczucie, zawrót głowy, mroczki szum w uszach . W przypadku omdlenia poszkodowanemu należy rozpiąć ubranie, otworzyć okna, chorego ułożyć w pozycji bezpiecznej, ewentualnie zastosować sztuczne oddychanie; nieprzytomnemu nie wlewać wody do ust .

Odmrożenie: uszkodzenie tkanek wywołane działaniem niskiej temperatury. Zależnie od natężenia zmian miejscowych wyróżnia się cztery stopnie odmrożenia:

1. stopień – rumień, obrzęk, swędzenie i pieczenie skóry
2. stopień – martwica części naskórka, wytwarzanie się pęcherzy jak przy oparzeniu
3. stopień – martwica całej skóry, a częściej i głębiej położonych tkanek miękkich
4. stopień – martwica części miękkich i kości

Gojenie się odmrożeń przebiega dużo wolniej niż w oparzeniu. Odmrożeniu ulegają zwykle obwodowe części ciała : palce u rąk i nóg, nos, uszy.

Pierwsza pomoc przy odmrożeniu – stopniowe ogrzewanie.

Oparzenie: uszkodzenie tkanek wywołane działaniem wysokiej temperatury (oparzenie termiczne np. słoneczne ), żrących środków chemicznych (oparzenia chemiczne) promieniowania jonizujące (np. oparzenie rentgenowskie). Zależnie od głębokości zmian miejscowych rozróżnia się trzy stopnie oparzenia:

1. stopień - zaczerwienienie, obrzęk i bolesność skóry.
2. stopień - na skórze powstają pęcherze wypełnione osoczem.
3. stopień - występują martwice skóry i tkanek głębszych.

Skrajną postacią oparzenia jest zwęglenie tkanek. Oparzenie, zwłaszcza termiczne, sprowadza zmiany ogólnoustrojowe w postaci wstrząsu wywołanego bólem, utratą osocza, krwi i zatruciem ustroju wchłanianymi produktami rozpadu białka tkankowego. Natężenie tzw. choroby oparzeniowej jest wprost proporcjonalne do powierzchni oparzonej. Oparzenie ponad 20% powierzchni ciała sprowadza wstrząs, a oparzenie ponad 70% jest przeważnie śmiertelne.

Oparzenie lekkie (I stopnia) - obmyć spirytusem, potem przysypać talkiem lub posmarować wazeliną. Oparzenie cięższe (II stopnia) - pęcherze. Oparzenie III stopnia (martwica) - ostrożnie zdjąć odzież, nałożyć opatrunek jałowy lub okryć poparzone miejsce płatami czystego (świeżo prasowanego) płótna, nie zdzierać pęcherzy, nie stosować żadnych okładów, maści ani przysypek; wezwać lekarza.

Płonące ubranie (włosy) gasić przez tłumienie kocem, płaszczem, marynarką. Opatrywanie ran: ewentualne krwawienie zatamować, rany nie dotykać i nie przemywać; nałożyć jałowy opatrunek, bandażowanie.

Ość w przełyku: podawać do łykania kawałki chleba lub miękkich kartofli, zwrócić się do lekarza.

Porażenie cieplne i słoneczne: do porażenia słonecznego dochodzi najczęściej podczas długotrwałego przebywania na słońcu. W przypadku kiedy, dochodzi do porażenia cieplnego lub słonecznego natychmiast powinno się podjąć następujących czynności: - zdjąć z poszkodowanego odzież - przenieść go w chłodne, przewiewne miejsce - polewać głowę i klatkę piersiową chłodną wodą podać płyny do picia.

Porażenie prądem elektrycznym: groźny skutek działania prądu elektrycznego na żywy ustrój w wyniku przepływania prądu przez ciało włączone bezpośrednio w obwód lun pośredniego wpływu łuku elektrycznego. Zależnie od rodzaju prądu, napięcia, czasu i drogi przepływu może wywołać w ustroju różne zmiany fizyczne, chemiczne i biologiczne tj.: oparzenia, zaburzenia elektrolitowe i zaburzenia czynności poszczególnych układów. Najgroźniejsze są zaburzenia biologiczne układów decydujących o życiu, objawiające się utratą przytomności, niewydolnością oddechową lub bezdechem, zatrzymaniem krążenia, najczęściej z powodu migotania komór przy rażeniu prądem przemysłowym lub z sieci miejskiej.

W celu udzielenia pomocy, poszkodowanego należy usunąć spod działania prądu. Prąd wyłączyć lub ostrożnie odsunąć druty suchym, drewnianym kijem (stojąc na drewnianej desce).Po uwolnieniu człowieka od działania prądu elektrycznego postępowanie wg zasad reanimacji. Jedną z postaci porażenia prądem elektrycznym jest porażenie piorunem (przy porażeniu piorunem postępować podobnie).

Skręcenie:

1. skręcenie stawu, nagłe, przeważnie jednorazowe, rozciągnięcie elementów więzadłowo-torebkowych stawu, najczęściej stawy skokowe podczas obciążenia stopy niedostatecznie ustalonej no nierównym podłożu. Bardzo silny ból, obrzęk, rozległe wynaczynienie podskórne. Powikłania: wtórna wiotkość stawu.
2. Skręcenie, nieprawidłowy obrót narządu wokół osi, np.: skręt krezki jelita, jądra, odkształcenie jednego z końców kości, kręgosłupa, przez obrócenie wokół osi długiej wskutek:

W przypadki kiedy dojdzie do skręcenia stawu lub do stłuczenia, należy zrobić zimny okład unieruchomić staw, a w okresie późniejszym zastosować ciepłe okłady.

Sztuczne oddychanie: metoda usta-usta; ułóż chorego na plecach, z lekko uniesionymi barkami, oczyścić jamę ustną oraz gardło chorego i odciągnąć żuchwę ku górze, jedną ręką odciągnąć głowę chorego ku tyłowi, palcami drugiej ręki trzymając chorego za czoło, zaciskać nozdrza, ratujący wdmuchuje powietrze do ust osoby ratowanej, początkowo szybko (pierwszych kilkanaście wdechów), później wolniej (12-15 wdechów na minutę).

Ukąszenia przez żmiję: podwiązać kończynę niezbyt mocno powyżej rany, ewentualnie naciąć skórę i wycisnąć krew; potrzebna pomoc lekarza w celu zastosowania surowicy. Przebywając w okolicach znanych z występowania żmij, należy mieć w pogotowiu surowicę przeciw jadowi.

Ukąszenia przez wściekłego psa: przemyć przegotowaną wodą, nałożyć opatrunek. Nie wysysać rany !!! Chorego odwieść do szpitala.

Ukąszenia przez pszczoły, osy, itp.: należy wyjąć żądło, posmarować miejsce ukucia amoniakiem, okolice posmarować wazeliną.

Utonięcie: śmierć przez uduszenie w środowisku płynnym. Wypełnienie płynem (np. wodą) dróg oddechowych. Śmierć następuje nie tylko z uduszenia, ale także w wyniku zmian we krwi. Topielca rozebrać, oczyścić nos, jamę ustną i gardło z mułu, ułożyć go brzuchem na zagiętym kolanie ratującego w celu usunięcia wody z żołądka i płuc, zastosować sztuczne oddychanie (wytrwale przez 3-4 godz.); wezwać lekarza; gdy ratowany odzyska przytomność, okryć go ciepło i podać gorący napój.

Wstrząs mózgu: wywołane przez uraz czaszki częściowe zahamowanie czynności mózgu. Charakteryzuje się krótkotrwałą utratą przytomności, a po jej odzyskaniu utrzymywaniem się niepamięci wstecznej, wymiotami, bólem i zawrotami głowy. Aby udzielić poszkodowanemu pomocy należy ułożyć go na łóżku, przy zaczerwienieniu twarzy głowę zamieścić wysoko, przy bladości – nisko, na głowę położyć worek z lodem lub zimną wodą; nie opuszczać chorego ani na chwilę i pilnować aby leżał spokojnie; wezwać lekarza.

Zaczadzenie: w przypadku kiedy dojdzie do zaczadzenia trzeba wpuścić świeże powietrze zastosować sztuczne oddychanie; wezwać lekarza.

Zamarznięcie: zamarzniętego nie nacierać śniegiem, wnieść do zamkniętego pomieszczenia ostrożnie rozebrać, ogrzewać powoli; wezwać lekarza.

Zatrucia: ostre lub przewlekłe zaburzenie czynności lub uszkodzenie narządów i tkanek wskutek działania:

1. kwasów - dać do picia rozcieńczoną w zimnej wodzie magnezję paloną, wodę wapienną lub białko z surowych jaj, ewentualnie wodę z mydłem; nie dawać sody
2. zasad (ługiem, amoniakiem) - dać do picia rozcieńczony zimny ocet z wodą, kwas cytrynowy
3. innych trucizn (fosfor, sublimat, spirytus denaturowany, jodyna, leki)
   • wywołać wymioty, dać do picia dużo mleka, letnią wodę, białko z surowych jaj; wezwać lekarza
4. gazu świetlnego
5. trujących grzybów - wywołać wymioty, podać żółtka jaj; wezwać lekarza

Zasypanie: w przypadku zasypania należy poszkodowanemu oczyścić z ziemi, lub śniegu nos, oczy oraz jamę ustną; zastosować sztuczne oddychanie (uważać na ewentualne złamania żeber lub kończyn)

Złamanie: jeżeli dojdzie do złamania należy choremu rozciąć ubranie, zrobić prowizoryczny opatrunek za pomocą szyny z desek, nart, lasek, odwieść do szpitala.